W pępku Ameryki

W pępku Ameryki" to trzeci tom (po wcześniejszych "Atlantyk-Pacyfik" oraz "Królik i oceany") amerykańskiego tryptyku podróżniczego Melchiora Wańkowicza pt. "W ślady Kolumba", o którym sam pisał: "Trzy książki, które wydaję, powstały z ciągłej włóczęgi. Zamiast osła miałem rozklekotane auto, a zamiast jałmużny – honoraria za odczyty w ogromnym zasięgu lądów Ameryki i Kanady". Jest to obraz Stanów Zjednoczonych lat 60. W reporterskich zapiskach autor opisuje swoją podróż na wschód - przez mormoński Utah, skaliste Kolorado, stepowe i pszeniczne Kansas oraz Missouri, czyli przez sam „pępek Ameryki". Wańkowicz jak zwykle jest dociekliwy i spostrzegawczy W tekstach pojawiają się również wątki rodzinne. Autor po dziewięciu latach spędzonych w Stanach Zjednoczonych zdecydował się w 1958 roku wrócić na stałe do Polski, gdzie wraz z żoną spędza ostatnie lata życia. W „Pępku Ameryki" jest więc pożegnaniem pisarza z Ziemią Obiecaną, miodem i mlekiem z puszek konserwowych płynącą…

Barwny i fascynujący kalejdoskop Ameryki, który podziwiają państwo Wańkowiczowie w swojej rocznej podróży wysłużonym samochodem dobiega kresu. Ten ostatni tom trylogii amerykańskiej podszyty jest literackim dramatem jak żaden poprzedni, bynajmniej nie dlatego że pora zbudzić się z amerykańskiego snu. Wańkowicz nie może napisać prawdy o spotkanych po drodze weteranach, polskich żołnierzach-tułaczach, którzy ledwie wymknęli się spod komunistycznej opresji. On sam jest już po konflikcie z władzami PRL, po wyroku więzienia. Na pewno oboje z żoną pełni są najgorszych przeczuć, ale o tym Wańkowicz także nie pisze. Wracają. Ich losem jest przecież Polska.
Jerzy Surdykowski

Książki o Ameryce zawierają olśniewający pokaz Wańkowiczowskiej techniki pisarskiej (…). Swego rodzaju arcydzieło organizacji warsztatu pisarskiego (…). Wielki popis stylistyki Wańkowiczowskiej. Wszystko tam jest, do czego od kilkudziesięciu lat przyzwyczaił nas reporterski czarnoksiężnik.
Aleksander Małachowski